Careke dî li ser gotina Piştedarî - ROJAN HAZIM

 

Li ser gotina "Piştedar"î berê jî min nivîseke agehdêr nivîsîbû û di www.xwezabawer.blogspot.com da [9. februar-sibat 2022]* weşandibû... Bes mixabin medyaya Kurmancî hêj jî tinê gotina "Kolber" bi kar tîne... Helbet "Kolber" jî Kurdî ye lê bi zaravayên Soranî û Hewramî ye... Heke di zaravayê Kurmancî da nebe bila bête bi kar înan... Di encam da zimanê Kurdî zimanekî pir zarava ye... Belêm heke di zaravayekê da gotinek hebe divêt sînonîma wê ya di zaravayê dî da neyête bi kar înan... Di Kurmancî da "Piştedar" heye, hingê hewce nake li şûna vê gotinê, gotinên "Kolber" an "Hemal" bi cih bikin... Lewma min hewce dît ku vê mijarê dubare bikimeve ku baldarî li ser hebe...

Belê, Piştedar, Kolber an Hemal...

Di nav Kurdên rojhilat û başûra Kurdistanê yên bi zaravayên Soranî û Hewramî diaxivin da bo piştedaran "Kolber" tête gotin.

Piranîya Kurdên bakura bakur û rojavaya Kurdistanê hemal dibêjin.

Li sentrala Kurdistanê piştedar tête gotin.

Kîjan rast e gelo?..

Li goreyî lojîka zimanî û karê tête kirin heke vekolîn bête kirin, gotina "Piştedar" rast e... Qet nebe di zaravayê Kurmancî da wisa ye... Çiku karê tête kirin, karê bi piştê ye... Dewrê berê barkêşî hem bi heywanan dihate kirin, hem jî yên ku heywan neyî jî bi pişta xwe bar dikêşan. [Bo barê ku mirov dikêşin "piştî" tête gotin]... Kesên ku bi pişta xwe bo xelkê bar dikêşan bo wan piştedar dihate gotin... Lewma rast e û lojîk e...

Kurdên bi zaravayên Soranî û Hewramî diaxivin "Kolber" dibêjin ku ew jî rast e...

Bes gotina "Hemal" li goreyî etîmolog Sevan Nîşanyan ji Erebî têtin û her bi manaya "Barkêşî"yê ye...

Gotinên "Piştedar" û "Kolber" Kurdî ne û gotina "Hemal" jî herçend binyad Erebî jî be ketîye nav zimanê Kurdî û di nav kirasê Kurdî da êdî ew gotin jî malê Kurdî ye. Lewma hersê gotin jî dikarin bêne bi kar înan...

Mixabin Kurd gotinên sînonîm anku hevmana bi kar nayînin û lê jî nagerin... Bo numûne medyaya Kurmancî tinê gotina "Kolber" anjî gotina "Hemal" bi kar tînin... Çiku hayê wan ji gotina "Piştedar" nîne... Lê li navçeya herî fireh ya Hekarî û Bahdîna gotina "Piştedar" tête bi kar înan ku xwerû Kurdî ye û resen e...

Axir gotin ev e; piştedar, kolber, hemal anku portator, porter...

Daxwaz ew e ku ev hersê gotin jî [piştedar, kolber, hemal] bêne zanîn û her gotin di zaravayê xwe da bête bi kar înan û tinê bi gotinekê nemînin...

 

Bi foto piştedar:

Anku wekî di resim da tête dîtin, piştedar ev e...  

 

ROJAN HAZIM

                                              

Not:

[*]

onsdag den 9. februar 2022

https://xwezabawer.blogspot.com/2022/02/pistedar-rojan-hazim.html

Careke dî li ser gotina Piştedarî - ROJAN HAZIM

 

Dara Zimanan

 

Dara zimanên Indo-European û Uralic

(Hind-Ewrûpa û Ural)

Pirtûkeke balkêş: KURDGALNAMEK [KURDBÊJNAME]

 

Pirtûkeke balkêş: KURDGALNAMEK [KURDBÊJNAME]

Cild I

Nivîskar:

Axwend Mihemed Salih Zengeme Beluç

Kurmancîya wê: Ziya Avci

Ji Weşanxaneya AZAD

www.wesanxaneyaazad.com

 

Not:

Kopîya pdf ya vê pirtûkê, KURDGALNAMEK [KURDBÊJNAME], dostê me Mehmûd Dizeyî rêkir.

Em jî wê bi formata PDF di blogê da bi cih dikin ku bête xwandin.

Ev agehdarî û belavkirina di blogê da ji teref me ve hatîye kirin.

Hayê Weşanxaneya AZAD ji vî karê piştevan nîne.

Hêvî dikin Weşanxaneya AZAD vî karê hatîye kirin wekî piştevanîya xwe qebûl bike û xweşbînîyê nîşan bide ku ev pirtûke zêdetir bigihe xwandevanan...

 

www.xwezabawer.blogspot.com

KURDGALNAMEK-KURDBÊJNAME-Mihemed Salih Zengene Belûc

 

Sevr Antlaşması-10 August 1920

PDF format

Kaynak:

https://www.ttk.gov.tr/belgelerle-tarih/antlasmalar-tam-metin/

 

Sevr Antlaşması-10 August 1920

 

Lozan Antlaşması-24 Temmuz 1923

 

Lozan Antlaşması-24 Temmuz 1923

PDF Format

Kaynak:

https://www.ttk.gov.tr/belgelerle-tarih/antlasmalar-tam-metin/

19 Gulan 1992-2022-30 salîya hilbijartinên Parlementoya Kurdistanê [Hewlêr-Erbil] - ROJAN HAZIM

 

Îro, 19ê Gulana 2022ê, sih [30] salîya hilbijartinên Parlementoya Kurdistanê [Hewlêr] ne...

Giring e, lewma berdikeve ku bête bîrînan û pîroz kirin...

Felaketên bi serê xelkê Kurd û Kurdistanîyan hatine înan yên li nav Iraqê, gava hatine bîr, bivê nevê hem xemeke giran di dêm û rûyan da xuya dibe ku heq e, hem jî rika berxwedana azadîyê derdikeve meydanê...

Hema bêjin hemû rejimên Iraqê dijî Kurd û Kurdistan bûn...

Herî dawîyê jî rejima Beasa Seddam bi timamî siyaseta jenosîdal bi kar îna. Hindî jê hat di pratîkê da jî kir... Enfal û komkujîya Helepçeyê hêj jî numûneyên taze ne...

Bexdayê çu cara îradeya miletê Kurd qebûl nekir... [Esasen îro jî, çi Şiî, çi Sunnî, hakimîyeta Ereban îradeya xelkê Kurdistanê qebûl nakin û hizaran astengan derdêxin...]

Lewma Kurda jî têkoşîna azadîyê çu cara sist nekir...

Axir roj hat rejima Seddam piştî şerê Kuweytê yê 1990-91ê giran hate birîndar kirin û di wan şert û mercan da dergehekî azadîyê bo Kurdan vebû... Di vebûna vî dergehê azadîyê da rola sereke ya rika berxwedana Kurda be jî, dînamîkên derve anku dinyaya demokratîk jî roleke esasî û sereke leyistin û derbekî mezin li rejima Seddam dan û bo esmanê başûra Kurdistanê anjî "Bakura Iraqê" paralela 36ê kêşan û bi vî rengî rê li ber êrişên rejima Seddamî girtin û imkan pêkînan ku Kurd li Hewlêrê parlementoya xwe ava bikin û xwe amadeyî rêvebirina xweser bikin...

Di van şertan da Kurda xwe hazirî hilbijartinan kirin ku bi rehîya xelkê xwe li Hewlêrê parlementoyê kom bikin û îradeya xelkê Kurdistanê organîze bikin.

Bi desteka aktîv ya dinyaya demokratîk 19ê Gulana 1992ê hilbijartin parlementoyê hatine kirin. Di wan şert û mercan da hêzên nisbî sereke û bi hêz PDK û YNK bûn...

Bi heyecan û coşeke mezin ya xelkî hilbijartin hatine kirin. Xelk bi rêjeyeke bilind beşdarî hilbijartinan bû... Di encam da, PDK û YNK bi ser ketin û hejmara parlementera di nav xwe da parve kirin anku bi gotina wan deman "fifti fifti" kirin û 50+50 xwe dane temsîl kirin... Çend parlementer jî wekî kotaya kêmanîyên etnîk hatine qebûl kirin...

Parlemento bi serokatîya Namiq Cewher ku namzetê PDKê bû dest bi kar bû...

Ew roj yêk îro du parlemento ava ye li başûra Kurdistanê li Hewlêrê...

Bes çend xwudan îrade ye ew cihê pirsê û riberizê ye ku ne mijara vê nivîsê ye...

Helbet piştî hilweşandina rejima Seddam ya Nîsana 2003ê û pê ve Iraqa Federal ava bû û başûra Kurdistanê jî wekî "Herêma Kurdistanê" fermîyet wergirt di nav Iraqa Federal da...

Heta nihe gelek hilbijartin çêbûn û çendîn serokên parlemetoyê hatine guhorîn...

Ji piştî hilbijartinên 19ê Gulana 1992ê heta îro ev kesayet bûne serokên parlementoyê:

Cewher Namiq

Roj Nurî Şawês

Kemal Fuad

Ednan Muftî

Kemal Kerkûkî

Erselan Bayîz

Yûsif Mehemed Sadiq

Vala Ferîd

Rêwaz Fayiq

 

Di vê prosesa hilbijartinên parlementoyê û pêkhatina hukûmetên koalîsyonel da herdaîm PDK domînant bû... Hêza duyemîn jî YNK xwudan giranahî bû... Çiku PDK bi sembolîya navê Mesûd Barzanî, YNK jî bi sembolîya navê Celal Talabanî xwudan seng bûn...

Serokên parlementoyan jî li goreyî li hev hatina van du partîyan hatine tesbît kirin...

Istisna di sala 2014ê da heye ku wî demî bayê bizava GORAN hebû û ji lîsteya wan kesek bû serokê parlementoyê... Yên dî bi giranî ji YNKê bûne...

PDK û YNKê car şerên wêranker kirin dijî hevdu, car jî li hev hatin û koalîsyon çêkirin...

Îro heta dereceyekê nisbî aramîyek heye û koalîsyona PDK + YNK + GORAN hukûmet e û seroka Parlementoyê jî ji lîsteya YNK ye...

Partîyên biçûk jî hene belêm ew adeta bûyîne preferîyên van du hêzên mezin... Di nav partîyên biçûk yên Kurdistanê da preferîya PDKê heye, preferîya YNKe heye...

Di navbeyna van du preferîyan da Partîya Komûnîst ya Kurdistanê relatîven pozisyoneke serbixwe nîşan dide...

Di vê roja sih salîya hilbijartinên Parlementoya Kurdistanê da divêt behsê qusûreke navxweyî jî bête kirin... Çu serokên partî û rêxistinên siyasî yên Kurdistanê xwe nekene namzet û nabine parlementer... Eve gelek balkêş e... Ev yêke bivê nevê pirsa îradeya parlementoyê dide ber şikê...

Resmekî wisa li ber çavan e ku heçku serokên partîyan xwe ji parlementoyê mezintir dibînin û endambûna parlementoyê layiqî xwe nabînin û bo xwe kêmrutbeyî dibînin...

Di pratîka Kurdistanê da jî heta vê gavê tête dîtin ku di hemû meseleyên neteweyî da biryarên dawîyê serokên partîyan didin, neku parlemento... Eve problemek e giring e ku siyasî an ne siyasî Kurd divêt li ser vê xalê bihizirin...

RH