Îro, 19ê Gulana 2022ê, sih [30] salîya hilbijartinên Parlementoya Kurdistanê [Hewlêr] ne...
Giring e, lewma berdikeve ku bête bîrînan û pîroz kirin...
Felaketên bi serê xelkê Kurd û Kurdistanîyan hatine înan yên li nav Iraqê, gava hatine bîr, bivê nevê hem xemeke giran di dêm û rûyan da xuya dibe ku heq e, hem jî rika berxwedana azadîyê derdikeve meydanê...
Hema bêjin hemû rejimên Iraqê dijî Kurd û Kurdistan bûn...
Herî dawîyê jî rejima Beasa Seddam bi timamî siyaseta jenosîdal bi kar îna. Hindî jê hat di pratîkê da jî kir... Enfal û komkujîya Helepçeyê hêj jî numûneyên taze ne...
Bexdayê çu cara îradeya miletê Kurd qebûl nekir... [Esasen îro jî, çi Şiî, çi Sunnî, hakimîyeta Ereban îradeya xelkê Kurdistanê qebûl nakin û hizaran astengan derdêxin...]
Lewma Kurda jî têkoşîna azadîyê çu cara sist nekir...
Axir roj hat rejima Seddam piştî şerê Kuweytê yê 1990-91ê giran hate birîndar kirin û di wan şert û mercan da dergehekî azadîyê bo Kurdan vebû... Di vebûna vî dergehê azadîyê da rola sereke ya rika berxwedana Kurda be jî, dînamîkên derve anku dinyaya demokratîk jî roleke esasî û sereke leyistin û derbekî mezin li rejima Seddam dan û bo esmanê başûra Kurdistanê anjî "Bakura Iraqê" paralela 36ê kêşan û bi vî rengî rê li ber êrişên rejima Seddamî girtin û imkan pêkînan ku Kurd li Hewlêrê parlementoya xwe ava bikin û xwe amadeyî rêvebirina xweser bikin...
Di van şertan da Kurda xwe hazirî hilbijartinan kirin ku bi rehîya xelkê xwe li Hewlêrê parlementoyê kom bikin û îradeya xelkê Kurdistanê organîze bikin.
Bi desteka aktîv ya dinyaya demokratîk 19ê Gulana 1992ê hilbijartin parlementoyê hatine kirin. Di wan şert û mercan da hêzên nisbî sereke û bi hêz PDK û YNK bûn...
Bi heyecan û coşeke mezin ya xelkî hilbijartin hatine kirin. Xelk bi rêjeyeke bilind beşdarî hilbijartinan bû... Di encam da, PDK û YNK bi ser ketin û hejmara parlementera di nav xwe da parve kirin anku bi gotina wan deman "fifti fifti" kirin û 50+50 xwe dane temsîl kirin... Çend parlementer jî wekî kotaya kêmanîyên etnîk hatine qebûl kirin...
Parlemento bi serokatîya Namiq Cewher ku namzetê PDKê bû dest bi kar bû...
Ew roj yêk îro du parlemento ava ye li başûra Kurdistanê li Hewlêrê...
Bes çend xwudan îrade ye ew cihê pirsê û riberizê ye ku ne mijara vê nivîsê ye...
Helbet piştî hilweşandina rejima Seddam ya Nîsana 2003ê û pê ve Iraqa Federal ava bû û başûra Kurdistanê jî wekî "Herêma Kurdistanê" fermîyet wergirt di nav Iraqa Federal da...
Heta nihe gelek hilbijartin çêbûn û çendîn serokên parlemetoyê hatine guhorîn...
Ji piştî hilbijartinên 19ê Gulana 1992ê heta îro ev kesayet bûne serokên parlementoyê:
Cewher Namiq
Roj Nurî Şawês
Kemal Fuad
Ednan Muftî
Kemal Kerkûkî
Erselan Bayîz
Yûsif Mehemed Sadiq
Vala Ferîd
Rêwaz Fayiq
Di vê prosesa hilbijartinên parlementoyê û pêkhatina hukûmetên koalîsyonel da herdaîm PDK domînant bû... Hêza duyemîn jî YNK xwudan giranahî bû... Çiku PDK bi sembolîya navê Mesûd Barzanî, YNK jî bi sembolîya navê Celal Talabanî xwudan seng bûn...
Serokên parlementoyan jî li goreyî li hev hatina van du partîyan hatine tesbît kirin...
Istisna di sala 2014ê da heye ku wî demî bayê bizava GORAN hebû û ji lîsteya wan kesek bû serokê parlementoyê... Yên dî bi giranî ji YNKê bûne...
PDK û YNKê car şerên wêranker kirin dijî hevdu, car jî li hev hatin û koalîsyon çêkirin...
Îro heta dereceyekê nisbî aramîyek heye û koalîsyona PDK + YNK + GORAN hukûmet e û seroka Parlementoyê jî ji lîsteya YNK ye...
Partîyên biçûk jî hene belêm ew adeta bûyîne preferîyên van du hêzên mezin... Di nav partîyên biçûk yên Kurdistanê da preferîya PDKê heye, preferîya YNKe heye...
Di navbeyna van du preferîyan da Partîya Komûnîst ya Kurdistanê relatîven pozisyoneke serbixwe nîşan dide...
Di vê roja sih salîya hilbijartinên Parlementoya Kurdistanê da divêt behsê qusûreke navxweyî jî bête kirin... Çu serokên partî û rêxistinên siyasî yên Kurdistanê xwe nekene namzet û nabine parlementer... Eve gelek balkêş e... Ev yêke bivê nevê pirsa îradeya parlementoyê dide ber şikê...
Resmekî wisa li ber çavan e ku heçku serokên partîyan xwe ji parlementoyê mezintir dibînin û endambûna parlementoyê layiqî xwe nabînin û bo xwe kêmrutbeyî dibînin...
Di pratîka Kurdistanê da jî heta vê gavê tête dîtin ku di hemû meseleyên neteweyî da biryarên dawîyê serokên partîyan didin, neku parlemento... Eve problemek e giring e ku siyasî an ne siyasî Kurd divêt li ser vê xalê bihizirin...
RH